Oblicza kobiety

KOBIETA ARABSKA JEST POSTACIĄ NIEJEDNOZNACZNĄ; ZALEŻNA I NIEZALEŻNA

ZARAZEM, RÓWNA MĘŻCZYŹNIE, ALE ODDANA MU POD OPIEKĘ.

PIĘKNE CZASOW NIEWIEDZY

Jeszcze w przededniu islamu na południu Półwyspu Arabskiego żyły plemiona o filiacji matrylinearnej. Spotykało się w nich poliandrię (kobiety mogły mieć po kilku mężów), panowała egzogamia (małżeństwa zawierano między obcymi, niespokrewnionymi partnerami), a pochodzenie, majątki i władzę dzieci dziedziczyły po matkach. Jednak w tym czasie wszędzie wokół był już patriarchat, kobiety postrzegano głównie jako matki rodów. Izolowane w głębi namiotów, w czasach, gdy genealogie były miarą życia, dawały pewność, że rodzą dzieci czystej krwi, z których wyrastali wojownicy szlachetnego pochodzenia. W skrajnych przypadkach kobiety, całkowicie zależne od mężczyzn, nie miały praw materialnych, a nawet same bywały dziedziczone. Patriarchalna kultura dżahilijji nosiła cechy kultury pierwotnej. A jednak rozwinął się też wzorzec kobiety pięknej i ubóstwianej, zdolnej przesądzić o szczęściu partnera, jak to wynika z poezji staroarabskiej, z królującą w niej beduińską kasydą . W czasach, gdy niewiele było kronik historycznych, twórczość poetów obrazowała otaczający świat pustyń, a kobieta była w niej bohaterką i indywidualnością.

W ŚWIETLE WIARY I KULTURY

Islam, wprowadzając nowy porządek społeczny, uznał kobietę za równą partnerkę mężczyzny i ustalił jej poczesne miejsce w rodzinie. Była w lepszej sytuacji niż chrześcijanka: choć obie skusiły Adama do grzechu, arabska Hawwa (Ewa) nie odpowiada za wygnanie ludzi z raju. Jeśli już dopatrywać się winnego, będzie nim Adam, jako odpowiedzialny mężczyzna. Z porządku islamu wynikały prawa i obowiązki kobiet. Mężczyzna zachował nadrzędną pozycję, ale stawał się opiekuńczy i humanitarny, wiara nakazywała ojcom starannie wychowywać i kształcić córki. Islam podkreśla znaczenie więzów między rodzicami i dziećmi, co wyraża m.in. onomastyka; inaczej niż w kulturze europejskiej, zamężna Arabka zachowuje nazwisko rodowe. Jeśli małżeństwo się rozpadnie, powróci do domu ojca (w przypadku jego braku – do braci), który przejmie nad nią opiekę do chwili ponownego zamążpójścia. Ojciec jest dla dziewczyny opoką, nawet jeśli surowy, darzy go ona szacunkiem i miłością.

PARTNERKA

Zgodnie z islamem kobieta i mężczyzna są sobie równi, choć on, jak powiada Koran, ma nad nią „stopień przewagi”, co oznacza, że nie jest gorsza od niego, ale słabsza i wymaga opieki. Wynikają stąd m.in. konsekwencje fi nansowe. Mąż utrzymuje żonę starając się, aby nie żyła gorzej niż w domu ojca. Nawet zamożnej kobiety nie zmusza, aby łożyła na dom, choć zawsze wolno jej z własnej woli wspomagać męża. W małżeństwie nie ma wspólnoty majątkowej i wszystkie wartości, jakie żona wnosi do związku, pozostają jej własnością. Mężczyzna rozciąga opiekę na kobiety z rodziny, biorąc pod swoje skrzydła siostry i inne krewne, nie mówiąc o matce. Ale opieka przeobraża się w uzależnienie; z tradycji tej wynika separacja kobiety od świata, co pozwoliło mężczyznom arabskim zawładnąć przestrzenią publiczną. Kobieta jest ostoją rodziny, źródłem i symbolem jej stabilności. Utożsamia się z funkcją żony i matki, zobowiązana zaspokajać potrzeby seksualne męża, zapewniając mu wolność od trosk i niepokojów w sferze fizycznej. Dlatego powinna trwać niezłomnie przy jego boku i nie dążyć do chwilowego nawet rozstania. Kobieta jest dumna ze swojego męża, zwraca się do niego z szacunkiem: sajjid (dialektalne si), współcześnie uwydatniając jego pozycję zawodową: doktor (doktor), muhandis (inżynier), ustaz (profesor) itd.

Mahomet w raju w otoczeniu hurys. Ilustracja z 1030 r.