Typy małżeństw w krajach arabskich

TYPY MAŁŻEŃSTW. WIELOŻEŃSTWO

W dżahilijji z jej kulturą bliską pierwotnej znane były małżeństwa wymienne, w których mężczyźni poślubiali wzajemnie swoje siostry, co zwalniało rodziny od opłat. Z tego okresu wywodzą się też małżeństwa czasowe, muta (dla przyjemności), zawierane na określony czas (w trakcie wypraw handlowych, zbrojnych czy pielgrzymek do przedmuzułmańskich sanktuariów); mężczyzna wnosił mahr, dzieci z tych związków wychowywały się na ogół w rodzinach kobiet. Małżeństw tych zakazał Umar (634– 644 r.), drugi kalif islamu, natomiast szyizm zachował je po dzień dzisiejszy. W czasach staroarabskich ugruntowała się poligynia, plemienni Arabowie miewali po kilka żon. Poligynię uznał Koran, pozwalając mężczyźnie poślubić cztery kobiety, co jednak zostało obwarowane nakazem równego i jednakowego traktowania wszystkich. W związku z tym w początkach modernizmu część uczonych skłaniała się do rozumienia tego przepisu w duchu monogamii, tak bardzo przestrzeganie postulatu równości wydawało się dyskusyjne. Poligynia wynikająca z szari’atu jest jednak prawem i faktem kulturowym.

HAREM

W średniowieczu na opoce małżeństwa poligynicznego rozwijała się kultura haremu, o której krążyły niekończące się opowieści, znajdujące swoje apogeum w zbiorach wchłoniętych przez „Księgę tysiąca i jednej nocy”. Wbrew ich bogatej kolorystyce, harem (od arabskiego rdzenia h r m) oznacza miejsce zakazane i niedostępne, a kojarząc się z haram (świątynia), przez swoją wyjątkowość i wysoką rangę wręcz święte. Był po prostu domem, w którym żyła rodzina, a kobieta z dala od obcych mężczyzn poświęcała się swojej funkcji żony i matki, mogła panować w nim monogamia. Mężczyźni jednak chętnie zawierali związki poligyniczne i wprowadzali do haremów kolejne małżonki. Mniej więcej od VIII w. rozwinęły się wielkie   haremy w pałacach władców, gromadzące wiele kobiet. Ich rozwojowi sprzyjał nurt arabskiej kultury ludowej, przechodzącej w dworską, która sięgała tradycji staroarabskiego promiskuityzmu, winiarni pełnych śpiewaczek i tancerek często rodem z Bizancjum i Iranu. Swobodniejsze od wysoko postawionych haremowych dam, wolnych w świetle prawa, były niewolnice, które jednak marzyły, aby rodzić swoim panom dzieci, czym zyskiwały wyższą pozycję w haremie na niekorzyść wolności osobistej. Kobiety w haremach kształciły się. Al- Wallada, księżniczka kordobańska z XI w., córka kalifa, była znakomitą poetką, prowadziła też przez jakiś czas własny salon literacki, zapraszając ludzi pióra i mężów stanu. Niewolnice obdarzone wiedzą wydawały się bezcenne. Atrakcyjna kobieta w haremie miała być nie tylko piękna, ale i mądra, odznaczać się wysokim poziomem umysłowym i darem słowa.